Polski Ład: dystrybucyjne konsekwencje propozycji podatkowych Zjednoczonej Prawicy

W Komentarzu CenEA z dnia 19.05.2021 przedstawiono wstępne wyliczenia konsekwencji zmian podatkowych proponowanych w ramach programu „Polski Ład” ogłoszonego przez koalicyjne partie Zjednoczonej Prawicy w sobotę, 15.05.2021. Reforma systemu podatkowego proponowana przez partie Zjednoczonej Prawicy w ramach programu „Polski Ład” stanowić będzie jedną z najistotniejszych zmian w polskim systemie podatkowym wprowadzonych w ciągu ostatnich 30 lat. Według szacunków Ministerstwa Finansów całkowite korzyści netto dla gospodarstw domowych w wyniku reformy wyniosą około 5,1 mld zł rocznie (szacunki Ministerstwa wahają się w granicach 5,1 – 7,0 mld zł rocznie), przy czym bardzo istotnym aspektem proponowanych zmian jest wysoki zakres redystrybucji dochodu.

Jednym z najważniejszych elementów ogłoszonych zmian jest propozycja jest rozdzielenie rozliczenia podatku dochodowego i składek zdrowotnych oraz zmiana sposobu naliczania składki zdrowotnej od dochodów z działalności gospodarczej w sektorze pozarolniczym. W tej nowej koncepcji systemu podatkowego podwyższona zostanie kwota wolna od podatku (do 30,000 zł rocznie) i próg podatkowy (do 120,000 zł rocznie). Na proponowanych rozwiązaniach podatkowych 10,9 mln gospodarstw domowych odniesie korzyści powyżej 10 zł miesięcznie, zaś suma tych korzyści sięgnie 28,8 mld zł rocznie. Dla kolejnych 1,5 mln gospodarstw zmiany dochodu w wyniku propozycji będą ograniczone w przedziale od -10 do + 10 zł miesięcznie. 1,0 mln gospodarstw straci od 10 do 250 zł miesięcznie, co daje łączną stratę w wysokości 1,3 mld zł rocznie, a dochody 0,4 mln gospodarstw spadną o więcej niż 250 zł miesięcznie. Te gospodarstwa łączenie stracą aż 22,1 mld zł rocznie.

W ujęciu dystrybucyjnym na proponowanych reformach podatkowych przeciętnie najwięcej zyskają gospodarstwa domowe ze środka rozkładu dochodów. Dochody gospodarstw w grupach decylowych 4-6 wzrosną przeciętnie o około 260 zł miesięcznie, podczas gdy gospodarstwa z najniższej grupy dochodowej zyskają przeciętnie 64 zł miesięcznie. Dochody gospodarstw z najwyższej grupy decylowej spadną przeciętnie o 1 390 zł miesięcznie.

Jak pokazano w Komentarzu, grupą, która odniesie największe korzyści w wyniku proponowanych zmian w systemie podatkowym są rodziny osób w wieku emerytalnym, których głównym źródłem dochodu są świadczenia emerytalno–rentowe. Dzięki proponowanym zmianom dochody rodzin osób w wieku 60+/65+ wzrosną łącznie o 11,3 mld zł rocznie, co stanowi ponad połowę łącznych kosztów reformy w systemie PIT dla systemu finansów publicznych (jak podaje Ministerstwo Finansów – 21 mld zł rocznie). Problem ubóstwa i wykluczenia osób starszych w Polsce pozostaje nadal poważnym wyzwaniem dla polityki społeczno-gospodarczej. Jednak przy innych równoległych instrumentach wsparcia tej grupy, takich jak trzynasta i czternasta emerytura, należy rozważyć czy w obecnej sytuacji polityka podatkowa nie powinna raczej skupić się na gospodarstwach aktywnych zawodowo, w szczególności tych o niskich dochodach. Tak ukierunkowane reformy powinny łączyć z jednej strony podnoszenie wysokości kosztów uzyskania przychodu, a z drugiej korzystać z istniejących instrumentów umożliwiających zwiększenie dochodów netto za pośrednictwem zwrotnych ulg podatkowych dla pracowników o najniższych dochodach.