Polityka prorodzinna w Polsce: jak podnieść jeden z najniższych wskaźników dzietności w Europie?
Niniejsze opracowanie stanowi pierwszą publikację w ramach serii komentarzy FROGEE Policy Briefs, które mają na celu przegląd i popularyzację wyników badań ekonomicznych poświęconych kwestii równości płci. Pierwszy komentarz z tej serii przedstawia ekonomiczne podejście do decyzji rodzicielskich oraz do uzasadnień dla podejmowania przez państwo interwencji w obszarze dzietności. Komentarz zawiera również podsumowanie literatury ekonomicznej dotyczącej wpływu różnych instrumentów polityki prorodzinnej na poziom wskaźnika przyrostu naturalnego. Jak pokazują badania naukowe, w krajach rozwiniętych wraz ze wzrostem dochodów spada poziom dzietności, w związku z czym, podczas gdy kraje te bogacą się, dzietność spada. Negatywna zależność pomiędzy poziomem dochodu a dzietnością wynika głównie z dwóch wyborów, przed którymi stają rodziny. Kompromis pomiędzy jakością a ilością sprowadza się między innymi do tego, że osoby zamożne inwestują w jakość dzieci, rezygnując z liczniejszego potomstwa. Ponadto, w związku z tym, że wychowywanie dzieci wymaga znacznych nakładów czasowych, posiadanie dzieci prowadzić może do konfliktu rodzicielstwa z karierą zawodową. Komentarz podsumowuje również rezultaty badań skuteczności różnych instrumentów polityki prorodzinnej, z których wynika, że najskuteczniejsze są rozwiązania odnoszące się do wspomnianych wyborów, a w szczególności te instrumenty, które redukują ograniczenia czasowe potencjalnych rodziców lub pozwalają im łączyć rodzicielstwo z karierą zawodową.
W ciągu ostatnich dwóch dekad rodzina znajdowała się w centrum zainteresowań polskiej polityki społecznej. Do 2016 roku polityka prorodzinna była skoncentrowana na wydłużaniu urlopu rodzicielskiego, poprawie dostępności publicznej opieki nad dziećmi z jednoczesnym zachęcaniem rodziców do aktywności zawodowej oraz na niwelowaniu nierówności na rynku pracy między kobietami i mężczyznami. W 2015 roku rząd Zjednoczonej Prawicy przyjął odmienne podejście do polityki prorodzinnej, koncentrując się na zwiększeniu dochodów rodzin za pośrednictwem nowego świadczenia pieniężnego. Jednak mimo wprowadzenia w ostatnich latach w systemie wsparcia wielu rozwiązań korzystnych dla rodzin, współczynnik dzietności w Polsce nadal należy do najniższych w Europie. Wskazuje to na konieczność ewaluacji całego pakietu polityki prorodzinnej i opracowania bardziej kompleksowego podejścia, biorącego pod uwagę zarówno nierówności na rynku pracy, jak i zrównoważony podział obowiązków rodzinnych pomiędzy rodzicami.
